Ҳонгконгда ижодий резиденцияда (4-қисм)

Ҳонгконг резиденциясидаги ёзувчи ва шоирлар турли фестиваль ва тадбирларга қатнашишдан ташқари, ўз ватанларида бошлаган романларининг давомини ёзишмоқда, шеърий китобларини тартиблашни охирига етказишмоқда. Масалан, ганалик ёш шоир кўпинча хонасидан чиқмай шеърий лойиҳасини тезроқ тугатай деб ҳалак.
Мендан ҳам ижод қиляпсанми, деб сўрашяпти гоҳ-гоҳ. Ҳа, озроқ ёзиб, кўпроқ кузатяпман, ўрганяпман, бўлишяпман, деб жавоб қиляпман. Шу каналим борлигини бу ерда ҳам билишади, нималар ҳақида пост қўяётганим, қандай саволлар сўраётганингизни айтиб турибман.

Ҳозир Ўзбекистон ва унинг ижод аҳли учун менинг шеърим ё ҳикоямдан кўра, илғор адабий-маданий лойиҳаларни қандай йўлга қўйиш, қандай қилиб чет элларга ижодий саёҳатга чиқиш, турли халқаро дастурлар ҳақида маълумот улашиш, “халқаро ижодкор”га айланишни аста тушунтириб бориш мен учун муҳимроқдир. Англаган бўлсангиз, Ўзбекистонда бу ишни қиладиган мендан бошқа одам йўқ.

Бу ерда на мумтоз Навоийни, на замонамизнинг бирор ёзувчи ё шоирини биров билади. Кеча ямайкалик Алишиа Маккензи “ўзбекистонлик шоирни умримда биринчи кўришим” деб хурсанд бўлиб кетди. Халқ ёзувчиси ё шоиридан, ё истаган бошқа ижодкордан чет элга чиқишни истайсизми, деб сўранг, йўқ дермикин?

Сиз-чи? Халқаро фестиваллар, резиденциялар, симпозиумларга боришни, ўзингизни жаҳон адабиёти саҳналарида замонамиз илғор ижодкорлари билан бир сафда кўришни хоҳлайсизми?

Инглиз тилида “Мен қаердаман?” (Where am I?” номли туркум ёзяпман. Ўзбекчада тахминан мана бундай:

Гоҳ мулойим чаён, гоҳ йўлбарс,
Гоҳ ошёним, гоҳ сайрдаман,
Тилим бутун, жон кетмаган дарз!
Ай юмшоқ дил,
Мен қаердаман?

Ўзбекистонда қандай босма, онлайн адабий нашрлар бор? Шеър, таржима, ҳикоя босишдан ташқари, жиддийроқ, очиқроқ интервью эълон қила оладигани борми? Баъзида кўзим тушиб қолади: кимнидир шеъри ё ҳикояси хориждаги қайсидир онлайн журналда чиқса, ё кичикроқ ижодий гуруҳ Туркиядаги илмий анжуманга борса, УзАда ё саноқли давлат назоратидаги газетада ихчам хабар ёзиб қўйишади.

Масалан, халқ пулига чиқариладиган “Жаҳон адабиёти” нега миллат адабиётини тизимли таржима қилиш, миллат ижодкорини дунёга олиб чиқиш йўллари ҳақида туркум мақолалар, суҳбатлар, танқидий материаллар ёз(ол)майди? Каналимнинг ўзида қанчадан-қанча янги ғоялар, илғор ташаббусларни илгари суряпман, амалда кўрсатяпман. Адабий нашрга ёзадиган бирор мухбир савол ҳам сўрагани йўқ шунча пайтдан бери. Нега? Чунки Ўзбекистонда адабиёт, ижод одамиман деган борки зўрға нафас оляпти. Эркинроқ адабиёт яратаётганларга расмий минбар йўқ, эркинроқ ташаббуслар учун расмий платформа мавжуд эмас! Оғизлар ёпилган, миялар қотган, маддоҳлик урчиган! Ёлғон дея оласизми?

Танишинг: Дэниэл Мартин, “Нью-йорк таймс” газетасининг Осиёдаги катта муҳаррири. Ўзбекистон адабиёти, санъати, ижтимоий ҳаёти ҳақида бизгаям материал бериб тур, деди. Хўп, дедим. Сиздаям эсселар, мақолалар бўлса, айтинг, Дэниэл билан таништириб қўяман.