Севаргул опа – Абдурауф Фитрат қизи – дадалари қамоққа олинганидан кўп ўтмай оналарини ҳам “халқ душмани”нинг хотини сифатида қамоққа тиқишганини сўзларкан, ўзларини Қумлоқ маҳалласидаги болалар уйига топширишганини эсладилар.
Қумлоқ маҳалласи қаерда экан, ҳозир ҳам ўша машъум йилларда қамалганларнинг болалари сақланган жой бормикин, деб қизиқдим.
Қозоғистон пойтахти Остонада “АЛЖИР” деган катта жой – музей борлигини кўрганман – у ерда қатағон йилларида “ватан хоинлари”нинг хотинлари ва болалари жуда оғир шароитда сақланган.
Тошкентдаги “Ҳастимом”рўпарасидаги Қумлоқ деб аталувчи катта маҳаллани кезиб, болаларга бошпана бўлган ўша уйни топдим. Гавжум маҳалла четроғида экан: эски чойхона ва Кўктулли ота мақбараси оралаб бордим, энди бу жой 1-2 кичик корхона омборхонаси-ю қурилиш майдонига айланибди. Қоровул “Шум бола” да ўйнаган бой отанинг ҳовлиси бўлган илгари” дейди.
Чет элда бундай жойларда музейлар барпо этиб, тарихни жонлантиришади. Бизда эса омборхона. Маҳалладан пастга қараб юриб, Абдулла Қодирий боғи тарафдан чиқдим.
Бу боғ таъмирланаётган экан, аммо ҳудуднинг икки тарафида баланд бинолар қад ростламоқда. Наҳот Қодирий номидаги халқаро ижод уйи ва ё адабиётимизни таржима қилдиришни кўзлаб чет эллик таржимонлар учун резиденция қуришаётган бўлса, деб хаёл қилдим, бироқ, албатта ундай эмас, ҳатто яшил боғлар ҳам эгалланиб бўлинган.
Циркка етмай, ўнгга қайрилиб, Чорсу тарафдан чиқдим. Кўкалдош мадрасаси яқинида илгари Жаҳон тиллари университети бир бўлаги ва кутубхонаси бўларди.
2000-йиллар бошида ўша бино иккинчи қаватида канадалик таржимон дўстим Гэри Дик Навоий ҳазратнинг “Лисонут-тайр”ини инглизчага таржима қилиб ўтирган. Хонасига бориб, таржимаси ҳақида гаплашаркан, пастда, бино биқинидаги митти кафе дарчасидан картошкали пирошки олиб, қаҳва ичган кунларимизни эсладим.
Энди ўша тарихий бино ҳам, кафе ҳам йўқ, аммо сал нарида бир қиз пирошки сотаётибди, маъюслигимни кетказиш учун, икки дона иссиққинасини олиб едим.
