“Менинг ҳоббийим Ўзбекистон адабиёти, санъати ва маданиятини дунёга олиб чиқиш…”
Ҳар бир замоннинг шундай қаҳрамонлари бўладики, улар тўла мустақилликни хуш кўришади. Яъни ўзлари ташаббус билан, эркин ҳолда бирор иш бошлашса, ўша ишни ривожлантирмасдан қўймайди. Қувонарлиси, бизнинг замонамизнинг ҳам шундай жонкуялари бор. Улардан бири халқимизнинг миллий руҳи бўлмиш адабиёт, санъат ҳамда маданиятини мустақил тарғиб қилувчи шоир ва таржимон Аъзам Обидовдир. Балки бу ном сизга бегонадир, балки уни жуда яхши танирсиз – бу бизга қоронғи. Бироқ бугун Аъзам Обидов билан кечган ажойиб суҳбатнинг бир парчасини сизга илинмоқчимиз. Зеро мақсадимиз, “Ҳаракатда – баракат” деган нақлнинг амалий ифодасидан сизни ҳам бохабар этишдир.
- Ассалом-у алайкум, устоз. Келинг, дастлаб муаалифлигингиздаги лойиҳа ҳақида батафсил маълумот бериб ўтсангиз?
- Бу лойиҳани ташкил этиш фикри 2004 йилда уйғонган. Йиллар давомида ўйлаб-ўйлаб, ниҳоят, 2018 йил октабр ойида лойиҳамни амалиётга тадбиқ қилдим. Лойиҳа “Ёзувчи/рассом/маданият ходими резиденсияси” деб номланади. Бу Ўзбекистон адабиёти ва санъатини жаҳон адабиёти ва санъати билан боғловчи кичиккина кўприк ҳамда менинг ҳоббийим.Дастлабки пайтда лойиҳани амалга ошириш учун жамоа йўқ эди. Оилам ва дўстларим ёрдамида илк дастурларимизни ўтказганман. Бугунги кунда эса сафимизда 50 га яқин ўзбек ёзувчи, шоир, рассом ва журналистлари бор. Бу расмий рўйхатдан ўткакзилмаган мустақил лойиҳа. Жамоамиз ҳам кўнгиллилардан ташкил топган. Ҳеч қандай молиявий ҳомийимиз ҳам йўқ. Бизнинг асосий мақсадимиз – ўзбек адабиёти вакилларини дунё ижодкорлари билан боғлаш. Биз лойиҳа доирасида ишлаб чиқилган дастур асосида хорижлик адабиётшунос, санъатшуносларни Ўзбекистонга таклиф қиламиз ва маҳаллий ижодкорлар билан таништирамиз. Меҳмонлар дастур давомида ўзбек оилаларида истиқомад қилишади.
Адабиёт ва санъат – жамият учун жуда муҳим. Марказий Осиё, хусусан, ўзбек маданияти ниҳоятда гўзал. Бироқ ововзларимиз дунёга яхши етиб бормаяпти. Бизни жаҳон билади, деб бемалол юрмаслигимиз керак. Бизни жаҳон биз таърифлаганчалик яхши билмайди. Буни бизнинг лойиҳамизда иштирок этган чет элликлар фикридан ҳам билиш мумкин. Яъни улар “Шундай гўзал маданиятингиз, адабиёт ва санъатингиз бор экан. Ўзбек халқининг оилапарвар, меҳмондўстлигини ўз кўзимиз билан кўрдик. Нега шуларни дунёга олиб чиқмайсиз, биз бундан беҳабармиз?”- дея таъкидлашди.
- Мана яқинда лойиҳа доирасидаги “UzLAB (Uzbekistan’s literature and art bridge)” дастури якунланди. Ушбу дастурда аввалгиларида амалга оширилмаган бирор янгилик киритилдими?
- Энг катта янгилик ҳам маҳаллий, ҳам хорижий иштирокчиларнинг сафи кенгайганида бўлди. Яъни бу гал 15 нафар чет эллик меҳмонни қабул қилдик. Яна бир янгилик улар орасида мусиқашунос ҳам бор эди. Дастур давомида Самарқанд, Бухоро ва водийга саёҳат уюштирилди. Риштон бозорида, Қамчиқ довонининг энг юқорисида, Бухоро Аркида ва Алишер Навоий номидаги Миллий боғда ғазалхонлик ҳамда мушоира кечалари ташкил қилинди. Барча чет эллик меҳмонларни Фарғона вилояти Бешариқ туманидаги 25-мактабга олиб бордик. Ўқувчиларнинг юз-кўзидаги қувончни таърифлашга ожизман… бизни энг қувонтирган воқеа Наманганда кичик тадбиркорлар бизни қўллаб-қувватлади. Шу ўринда ҳукуматга бир таклифим бор эди: адабиёт, санъат ва маданиятга ҳомийлик қилаётган тадбиркорнинг солиқларини камайтириш тўғрисида қонун қабул қилинса, мақсадга мувофиқ бўларди. Сабаби адабиёт ва санъатимиз ўз қобиғига ўралиб қолган. Уни очиш учун эса мустақил ҳомийлар керак. Чунки ҳар бир нарса эркинликни хуш кўради ва шундагина ривожланади.
Дастур доирасида Ўзбекистонга Патрисиа Бернард (ёзувчи, Австралия), Жеральд Шеффелд (рассом, АҚШ), Бекнур Кисиков (ёзувчи, публицист, Қозоғистон), Цвятко Сиромашки (ҳайкалтарош, Болгария), Иван Странжев (шоир, Болгария), Клаус Анкерсен (шоир, ижрочи, Дания), МорииКэй(шоира, таржимон, Япония), Ципи Левин Байрон (шоира, муҳаррир, таржимон, Исроил), Маурисио Линде (таржимон, Испания), Мария Карадечева (тарих музейи ходимаси, Болгария), Соҳиба Шокирова (шоира, Қирғизистон), Равив Байрон (мусиқачи, Исроил)ва яна бир қатор ижодкорлар меҳмон бўлиб келишди. Уларнинг ҳаммалари билан яқиндан танишдик.
МОРИИ КАЭ япониянинг Осака шаҳрида туғилган. Илк шеърий тўплами “Қизил Қорағат” номи остида 1997 йили нашр этилган. “Нурга қасида”, “Ложувард”, “66-мега зилзила, цунами, Фукушима” каби китоблари чиққан. У кўп мамлакатларда ўтказиладиган адабиёт учрашувларида ҳамиша фаол. Мории Каэ яқинда Алишер Навоий ғазалларининг бир туркумини япон тилига таржима қилди.
Офтоб
“Кўкда уйғунлик йўқ аллақачонлар
Буюк қайғу ичра қолди одамзот”
Овоз чиқарма, деб зорланар қуёш,
Ҳали ой ва офтоб – бошимда нажот
Буғдой донасида яширинган қайғу,
Қуёш тўлғанади ичгандай оғу.
Самога ошиқар оқ кабутарлар
Шамснинг теграсида жунунваш анвор
Хомхаёл қилганим билан қушларнинг
Ҳали сўнгигача учмоқлари бор.
ЖЕРАЛД ШЕФФИЛД (1985 йил Атланта шаҳрида туғилган) рассом ва ўқитувчи. Коннектикут штатининг Ню Ҳавен шаҳрида яшайди. У 2017 йилда Ел бадиий расмлар/босмахона дастурини битирган. Ижодкор Вашингтонда анъанавий тарзда ўтказиладиган “Йил рассоми” конференциясининг 2018 йилги ғолиби. Шиффиелд Ўзбекистоннинг ижодий ва ижрочилик санъати бўйича Фулбрайт мукофотига сазовор бўлган.
КЛAУС AНКЕРСОН: “УзЛAБ” да иштирок етиш ва Ўзбекистонга биринчи марта ташриф буюриш мен учун тажриба ва илҳом манбаи бўлди. 16 кун давомида кўплаб қизиқарли воқеалар гувоҳи бўлдик. Ҳатто бир оқшом туни билан йўл юрдик. Ҳамкасблар билан учрашиш, бир неча мамлакатдан дўстлар орттириш ва келгусидаги ҳамкорлик учун замин яратиш янги таржималар ҳамда асарлар ёзишга илҳомлантирди. Шунингдек, ўзбек ёшлари билан учрашиш мен учун энг муҳим воқеа бўлди. Ўзбекистонда шеъриятнинг роли чиндан ҳам юқори. Келгусида бўлажак ўзбек ёзувчиларига сўз танлаш ва уни қўллаш бўйича машғулотлар ўтиш учун яна келишни мақсад қилдим. Ниҳоят, шуни мамнуният билан айтоламанки, мамлакатингиздаги меҳмондўстлик ва мислсиз илиқлик учун чексиз миннатдорлик билдираман. Буларнинг барчаси Aъзам Обидовнинг тинимсиз ҳаракатлари туфайли. Насиб этса, мен сизнинг гўзал мамлакатингизга қайтиб бораман ва унинг адабий овозини кучайтиришга ёрдам бераман.
25 сентабр – 10 октабр саналарида амалга оширилган “UzLAB” мустақил ташаббус сифатида адабий, маданий алмашув, чет эллик муаллифлар билан мулоқот ва ўзаро алоқага очилиш имкони бўлди. Унда Япониялик шоира Кэй Морининг Алишер Навоий ғазалларини япон тилига таржима қилганлиги ҳамда ғазалхонлик кечаларида уларни ажойиб тарзда ўқиганлиги менда фахр уйғотди. Уларнинг ўзи келиб бизнинг муаллифларимиз асарларини таржима қилишяпти. Аслида биз ўзимиз таржимон бўлиб жаҳонга юзлашишимиз керак эмасми? Ахир асл манбани, асл ҳақиқатни улардан кўра ўзимиз яхши биламиз-ку. Мустақил, ҳеч қандай ҳомийлар кўмагисиз амалга оширилган лойиҳа қанчалар самара бермоқда. Агар ижодий туризмни давлат бюджетидан маданият ва санъат ривожи учун ажратилаётган маблағларнинг бир қисми билан молиялаштирсак, қандай натижаларга эришамиз? Ахир чет эллик ёзувчи, шоир ёхуд рассом билан ўзбек муаллифлари дўст бўлса, биргаликда ижод қилса, бунинг нимаси ёмон?
Ҳаётимиздаги қайсидир жабҳани ривожлантириш учун ҳаракатга келишимизда бизга президент фармони, вазир қарори ёки ҳоким буйруғи шартми? Менимча, энг асосийси, ички хоҳиш, ҳаракат, фидойилик ва ватанпарварлик бўлса бас. Бунинг амалий ифодаси эса Ўзбекистонда “Ёзувчи/рассом/маданият ходими резиденцияда”дастуридир.
Дилшода Олимова суҳбатлашди
