Аслида насрий асарлардан кўра шеърий асарларни таржима қилиш менга маъқулроқ, ўзим шеър ишқибози ва ёзувчиси бўлганим учун ҳам бундай таржимани руҳиятимга кўпроқ яқинроқ олиб юраман. Шунга қарамай, насрий таржимага ҳам онда-сонда қўл урганман ва бу ишнинг ҳам ўзига хос завқи мавжудлигини ўзимда синаганман. Гап бу ерда, албатта, ҳам чет тилига, ҳам она тилим бўлмиш ўзбек тилига таржима ҳақида бормоқда. Бу ўринда эса биз асосан бадиий асарнинг инглиз тилига таржимаси билан боғлиқ жараён хусусида сўз юритмоқчимиз. Гарчи инглизчага ўгирганим насрий асарлар кўп бўлмаса-да, илк бор қайси ҳикояни таржима қилганим аниқ эсимда йўқ, менимча, бу ёзувчи Саломат Вафонинг “Бўтан тоғи” ҳикояси бўлса керак. Ғафур Ғулом, Шукур Холмирзаев, Тоғай Мурод, Нурилло Остондан бир нималар бошлаб қўйганман.
Ишга киришишдан аввал олдимга қўядиган талабларим асосан қуйидагилар: асар ўзимда катта таассурот қолдирган, чет эллик ўқувчи қабул қила олиш даражасида, етарли содда ва равон ўқиладиган, маълум сюжетли ва албатта қизиқ бўлмоғи керак.
Таржимани бошларканман, негадир уни тез орада тугатишим зарур, деган ўз қоидамга амал қилгим келади. Билганимча сўзларни ишлатаман, ўзбекча-инглизча луғатга тез-тез кўз ташлайман, муҳим сўзларни онлайн ресурслардан излаб топишга уринаман. Барча тиллар сингари инглиз тили ҳам ўзига хос қоидалардан ташкил топган. Гоҳида предлог ишлатишни тўғри танлай билмайман, муҳаррир бўлгувчи кимдир ва ё таржимамга бирров кўз югуртириб чиққан киши камчиликларимни тўғирлаб кетган ўринлар талайгина. Энг асосийси, мен таржима қилишда давом этавераман, танланган сўз тўғрими, нотўғрими, бунга кўп ҳам эътибор бермайман, иложи борича асар тушунарли бўлишини таъминлашга тиришаман.
Фикрларимни раҳматли адиб Тоғай Муроднинг «Ойдинда юрган одамлар» қиссасидан олинган қуйидаги парча таржимаси шарҳи билан, хусусан, ундаги “момоси” ва “бобомиз” сўзларига эътибор қаратиб, мухтасар қилсам.
— Қулоқ сол, момоси, қулоқ сол. Қаердандир одам овози келяпти…
Сайрак адирда ёнбошлаб ётмиш бобомиз, момомизга шундай дедилар.
Бобомиз оғизларини анграйганнамо очдилар. Ўнг қулоқларини еллар елмиш тарафга тутдилар.
Еллар, овозларни ёрқин олиб келмадилар.
Бобомиз ўнг кафтларини қулоқлари сиртига тутдилар. Елпана қилдилар. Нафас олмадилар. Бор вужудларини бериб қулоқ солдилар.
Бобомиз шунда-да бир нимани эшитмадилар. Чуқур тин олдилар.
Бобомиз ойдинга тикилдилар.
— Манови ёқдан шекилли… — дедилар. — Ўзи, вақтинг хушми, момоси? Эсон-омон юрибсанми? Тўрт мучалинг бутми?..
Инглзичаси:
– Listen, mommy, listen. From somewhere someone’s voice is heard…
Our grandfather who was lying down on the hill said these words to our grandmother.
Our grandfather surprisingly opened his mouth. He began to listen to the side where breezes blew.
But breezes did not bring the voices clearly.
So our grandfather put his palm onto his ears. He tried to protect the audible voice from wind. He did not breathe and listened with all his heart.
Even now he could not hear anything. He inhaled fresh air.
Our grandfather glanced at moonlight in detail.
“It seems the voice is coming from this way,” he said. – Are you OK, mommy? How is your health? Are you safe and sound?
Ўзбек тилида “момоси” сўзидаги “-си” момонинг кимгадир бошқа бировга тегишлиликни билдиради, аммо бу ўринда момо аслида фақат “бобомиз”га тегишли. Бунда эркалаш, тегишлилик, иззат-икром маънолари кучли. Худди шундай “бобомиз” сўзи ҳам аслида бизнинг бобомиз, яъни у бизга тегишли, фақат у аслида “момонинг бобоси”. Инглиз тилига ўгирганда, “момоси”ни шунчаки “mommy” деб кетилгани бу сўзнинг аниқ таржимасини беролмагандир, аммо бошқача вариант қандай бўлиши ҳам мумкин: grandma, granny кабими?
Таржима жараёнида мен шундай ўзбекона сўзларнинг аниқ муқобилини топиш ҳақида кўпроқ бош қотиргим келади. Шунинг учун ҳам таржимани албатта инглиз тили она тили бўлган мутахассисга кўрсатиб олиш, маслаҳат қилиш, керак бўлса, биргаликда қўшма таржима қилиш фикрига кўпинча қўшилгим келади. Таржимон ва мутахассиснинг ҳамкорлиги жуда муҳим.
